Rozpowszechnienie

Obecnie, dwieście lat po pierwszym wykonaniu „Cichej nocy” w Oberndorfie, uchodzi ona za jedną z najbardziej znanych i najczęściej śpiewanych kolęd na świecie. Jest wykonywana i interpretowana przez największe gwiazdy wszystkich nurtów muzycznych. W okresie Bożego Narodzenia śpiewają ją blisko dwa miliardy ludzi na wszystkich kontynentach w ponad 300 językach i dialektach. Nie tylko jej powstanie, ale także jej rozpowszechnienia jest niebywałym, cudownym wręcz dziełem przypadku. Lub inaczej, słowami Victora Hugo (1802 –1885): „Nie ma nic mocniejszego od idei, której właśnie nastał czas.“ Świat był najwyraźniej przygotowany na przyjęcie tej kolędy.

24.12.1818, Oberndorf pod Salzburgiem: godzina narodzin kolędy „Cicha noc, święta noc“, wykonanej przez jej twórców, Josepha Mohra i Franza Xavera Grubera.

1818/19 i 1823/24, Oberndorf/Fügen: Organmistrz Carl Mauracher z miejscowości Fügen w dolinie Zillertal otrzymuje zlecenie naprawy organów w kościele św. Mikołaja w Oberndorfie. Powstają nowe organy. Podczas jednej ze swoich podróży do Oberndorfu Mauracher poznaje kolędę „Cicha noc” i zabiera ją w rodzinne strony.

1819, Waidring: Kolęda z siedmioma (!) zwrotkami trafia do uznanego dziś za zaginiony śpiewnika dziecięcego Blasiusa Wimmera, organisty i nauczyciela w Waidring. Możliwe, że Carl Mauracher przekazał mu pieśń podczas jednej ze swoich wypraw do zepsutych organów.

Grudzień 1822, Fügen: Hrabia Dönhoff gości w swoim zamku cesarza Austrii, Franciszka I i cara Rosji, Aleksandra I. Hrabia prosi rodzinny chór Rainerów o zabawienie zacnych gości pieśniami ludowymi. Car jest tak zachwycony występem, że zaprasza śpiewaków na swój dwór w St. Petersburgu.

Jesień 1824, Fügen: Rodzeństwo Rainerów wybiera się w pierwszą zagraniczną podróż po Niemczech. Rodzi się nowy nurt muzyczny, zwany „tyrolskim pieśniarstwem ludowym”.

Listopad 1825, Fügen: Rodzinny chór Rainerów („Pra-Rainerowie“) wyrusza w drugą trasę koncertową. Prowadzi ona przez Niemcy do Szwecji i Anglii. Ponieważ car umiera już w grudniu 1825, zmieniają przebieg trasy. „Pra-Rainerowie“ koncertują w różnych miejscach Europy do 1838 roku.

1827 – 1832, Steyr: Joseph Greis, drukarz i księgarz ze Steyr, wydaje w okresie od 1827 do 1832 (dokładna data nie jest znana) pismo zatytułowane „Cztery piękne, nowe kolędy“. Na stronie tytułowej zapowiedziana jest także „Cicha noc“. Publikacja jest dowodem na to, że rozpowszechnienie kolędy zaczęło się od pierwszego wydania jej drukiem w Steyr. Ponieważ Greis prowadzi także księgarnię, pismo można bezpośrednio u niego też nabyć.

Grudzień 1831, Hippach/Lipsk: Rodzeństwo Strasserów z Laimach koło Hippach śpiewa „Cichą noc“ na jarmarku bożonarodzeniowym w Lipsku. Utalentowana rodzina chłopska z doliny Zillertal podróżuje w zimowe miesiące po Europie, oferując wyroby rzemieślnicze, przede wszystkim rękawiczki, na targowiskach i jarmarkach. Szybko daje się zauważyć, że sprzedaż idzie lepiej, kiedy towarzyszy jej śpiewanie pieśni ludowych.

1832 – 1834, Lipsk: Chór Strasserów dostaje zaproszenie na kolejne występy w Lipsku. W tym też czasie powstaje pierwsza publikacja „Cichej nocy“: między 1932 i 1934 rokiem wydawca A. R. Friese z Drezna publikuje zbiór oryginalnych kolęd tyrolskich pod tytułem „Cztery prawdziwe tyrolskie pieśni na głos solowy z towarzyszeniem pianoforte i gitary, od rodzeństwa Strasserów z doliny Zillertal“. W ten sposób powstaje nowa, tyrolska wersja kolędy, pochodząca z dużym prawdopodobieństwem od rodzeństwa Strasserów.

1834/1835, Berlin: Trasa koncertowa Strasserów po Niemczech z przystankiem w Berlinie. Kolęda robi wrażenie na królu pruskim, Fryderyku Wilhelmie IV, który w poszukiwaniu nut kolędy zwraca się o nie do Salzburga.

1838, Lipsk: Kolęda „Cicha noc“ zostaje włączona do katolickiego śpiewnika i modlitewnika kościelnego Królestwa Saksonii („Katholischen Gesang- und Gebetbuch für den öffentlichen und häuslichen Gottesdienst zunächst zum Gebrauche der katholischen Gemeinde im Königreiche Sachsen“).

1939, Nowy Jork: Drugie pokolenie Rainerów – pod egidą Ludwiga Rainera, syna Marii Rainer z doliny Zillertal, wyrusza w trasę koncertową po Ameryce. W swoim repertuarze mają także „Cichą noc”. Po raz pierwszy wykonują kolędę prawdopodobnie przed Trinity Church w Nowym Jorku. Po tym wydarzeniu następuje wieloletnie tournee rodzinnego zespołu, słynącego jako „Rainer Family“, które wiedzie kwartet do Nowego Orleanu, St. Louis, Pittsburga i Philadelphii.

1842, Boston: „Silent Night, Holy Night“ ukazuje się drukiem w śpiewniku „Rainer Family“.

Maj 1843, Zillertal: „Rainer Family“ powraca z trasy koncertowej po Stanach Zjednoczonych w swoje rodzinne strony.

1844: Ewangelicki teolog i założyciel charytatywnej organizacji Diakonia, Johann Hinrich Wichern, prowadził w Hamburgu przytułek i szkołę o nazwie „Das Rauhe Haus”, będącej jednocześnie centrum szkoleniowym dla przyszłych pracowników socjalnych i misjonarzy. Również on przyczynił się w olbrzymim stopniu do rozpowszechnienia kolędy na świecie. W roku 1844 wydał dla swoich podopiecznych śpiewnik zatytułowany „Unsere Lieder” (z niem. „Nasze pieśni”), w którym znalazła się również „Cicha noc”. Hamburg był wówczas jednym z największych portów. Stąd wyjechało w świat wielu emigrantów i misjonarzy, zabierając ze sobą w bagażu wspomniany śpiewnik. W ten sposób kolęda dotarła do Ameryki.

1851, Zillertal: Zachęcony sukcesami w USA Ludwig Rainer zakłada „Rainer Gesellschaft“ (Towarzystwo Koncertowe Rainerów) liczące do 15 artystów, którzy występować będą na prawie wszystkich dworach rodów panujących w Europie. Trasy koncertowe prowadzą ich do Anglii, Szkocji, Irlandii, Włoch, Francji, Danii, Szwecji i Norwegii.

1854, „Autentyczny powód“ spisany przez Franza Xavera Grubera: W roku 1854 pruska kapela dworska z Berlina zwraca się z zapytaniem do Archipactwa św. Piotra w Salzburgu, czy twórcą kolędy jest Johann Michael Haydn. W nim upatruje kompozytora „Cichej nocy”. Król pruski, Fryderyk Wilhelm IV pragnie zdobyć oryginalne nuty dla swojej kapeli dworskiej i w tym celu prosi Archipactwo św. Piotra o udostępnienie odpisu. Przypadek chce, że w klasztorze przebywa akurat syn Franza Xavera Grubera, dzięki czemu autorstwo zostaje wyjaśnione z pierwszej ręki. Franz Xaver Gruber spisuje po tym wydarzeniu prawdziwe okoliczności powstania kolędy („Authentische Veranlassung“).

1858 Moskwa/St. Petersburg: Chór Rainerów przybywa do Rosji i pozostaje tu przez dziesięć lat. Powroty do ziemi ojczystej służą jedynie werbowaniu nowych członków zespołu.

1859, Nowy Jork: „Cicha noc“ pojawia się w angielskim tłumaczeniu w broszurze „Carols for Christmas Tide“, wydanej przez biskupa Johna Freemana Younga.

1866, Salzburg: Włączenie kolędy do „oficjalnego śpiewnika kościelnego“ w jej ojczyźnie.

1868, Achenkirch nad jeziorem Achensee: Słynny pieśniarz tyrolski, Ludwig Rainer z zespołu Rainerów, wraca po blisko 30 latach pobytu za granicą, jako zamożny człowiek do swojego rodzinnego Tyrolu. W 1870 roku stawia i urządza hotel nad jeziorem Achensee. Sukces tyrolskiej rodziny „pieśniarzy ludowych“ wpływa pozytywnie na rozwój turystyki w Tyrolu.

1873, Wiedeń: Na Wystawie Światowej w Wiedniu kolęda „Cicha noc“ pojawia się w zaprezentowanej tam północnoamerykańskiej szkole jako „Choral of Salzburg”.

Na przełomie wieków „Cicha noc“ – rozpowszechniona przez misjonarzy katolickich i protestanckich – śpiewana jest już na wszystkich kontynentach.

24.12.1914, Flandria: Akt braterstwa żołnierzy na froncie zachodnim i wspólne śpiewanie kolędy w okopach wojennych.

1941, Washington: Franklin D. Roosevelt i Winston Churchill śpiewają „Cichą noc“ w ogrodzie Białego Domu.

2011, Oberndorf: Cicha noc“ zostaje wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO.